Dat is niet alleen jammer, maar vooral ook onterecht en raar omdat ik altijd begin te stellen dat het voor mij begint met fairtrade. En dan doel ik niet op arme boeren in arme landen aan de andere kant van de wereld, maar op Nederlandse boeren die het te vaak ook niet breed hebben. Daarnaast moeten we denk ik stoppen met denken dat we het kunstje waarmee we het decennialang hebben volgehouden eindeloos kunnen herhalen.
Y-splitsing
Na afloop las ik op twitter iets van een melkveehouder die aangaf moe te worden [van die geluiden uit de samenleving] en het beu te zijn. Het proefde alsof ze al dat gemekker van consumenten zat was, van die stuurlui aan de wal die je wel even gaan vertellen wat je allemaal fout doet. Ik kan met het sentiment wel indenken, maar ik vind het wel een gevaarlijke denkwijze; alsof de consument iets anders is dan je klant...
Nu zal het voor veel boeren ook wel zo voelen, want de afstand tussen boer en eindgebruiker is haast onoverbrugbaar. De klant is de coöperatie die de melk afneemt of de multinational die de varkens koopt of... De klant is nog eerder een ministerie met eisen, wensen, regelgeving, protocollen dan de klant die de producten consumeert. Ergens moet het zijn misgegaan en kwamen de boeren en de eindgebruikers op een y-splitsing waarbij de boeren de ene kant op gingen en de consumenten de andere. Heel lang interesseerden de consumenten zich niet voor de landbouw en vice versa, maar op een bepaald moment kregen sommige consumenten een uitgesproken mening over 'de' landbouw. Dat lijkt ook de reden dat zo'n boer aangeeft moe te worden van die 'vervelende klanten'.
Bystander-effect
Het feit dat 'de' klant van 'de' boer een multionational is - of iets wat daar op lijkt - leidt er ook toe dat boeren nog steeds voornamelijk denken in volumes en in lage kosten. De vraag is alleen of dit geen doodlopende route is. Nederlandse boeren behoren tot de wereldtop als het gaat om hoge rendementen. We halen het uiterste uit elke hectare, iedere koe en ieder varken. De vraag is alleen hoe lang het nog duurt voordat boeren in andere landen het bijna net zo goed kunnen. Even goed hoeft niet eens, want veelal zullen de grondprijzen lager zijn, de wetgeving coulanter, de arbeidskosten lachwekkend en de binnenlandse markt groot.
De vraag is of de sector hier snel genoeg op kan reageren. Ik ben eerlijk gezegd pessimistisch. Het probleem is dat de sector opereert als een sector, dat er wordt gedacht in termen van een collectief. Dat laatste leidt tot een soort bystander-effect, waarbij iedereen op iedereen wacht. Het idee lijkt te hebben postgevat dat individuele merken (de boer als merk) ertoe leiden dat boeren uit elkaar worden gespeeld. Maar uitgespeeld worden is volgens mij een economische natuurwet die zich niet laat negeren en die ook kansen biedt. Het alternatief is dat je als boer een anonieme aanbieder wordt van anonieme producten waarbij prijs het enige criterium is. Dat verandert niets aan die natuurwet, maar het maakt wel dat je als boer volledig inwisselbaar bent voor elke andere boer. Dat is uiteraard erg prettig voor de inkopers van grote organisaties, maar niet voor individuele boeren of de sector.
Dat hij daar behoefte aan kón hebben
Het leidt er wellicht ook toe dat sommige boeren de eindgebruiker, de consument zien als vermoeiende types. Het leidt er wellicht ook toe dat de sector als geheel zo reactief is. Dat klanten in opstand komen tegen misbruik van antibiotica en plofkippen is eigenlijk een teken aan de wand. Ze geven daarmee aan behoefte te hebben aan productinnovatie. In de meeste andere sectoren komt die vanuit de bedrijven zelf; daar wordt niet gewacht op klanten die vragen om een iPad of een inductiekookplaat. Nee, die klant wist helemaal niet dat hij daar behoefte aan kón hebben.
Als de landbouw een normale markt was geweest... dan waren zaken als mrsa en esbl misschien helemaal nooit een probleem voor de totale sector geweest. Dan was het beperkt geweest tot een 'product recall' van een individueel merk, zoals we dat wel vaker zien. Dan hadden boeren een kans gezien om zich daarmee te onderscheiden. Maar het is een markt die liever niet inent tegen Mond-en-Klauwzeer vanwege de exportpositie... van het collectief. Het is zodoende een reactieve markt die rustig afwacht tot de verwoestende werking van het eerstvolgende voedselschandaal voor de zoveelste keer toeslaat.
Dat collectivistische lijkt er ook toe te leiden dat voortrekkers die veel geld steken in innovaties daar nauwelijks iets voor terugzien. Het grootste deel van hun duurdere product 'verdwijnt' alsnog via de gangbare kanalen en ligt niet veel later in de schappen van de supermarkten. Daar zou toch echt verandering in moeten komen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten